Zo’n vijftien jaar geleden krijg ik de diagnose darmkanker. Operaties, chemo’s en bestralingen volgen. Een flinke aanslag op mijn lijf maar ik sla me er goed doorheen. Vijf jaar draait de medische molen op volle toeren met onderzoeken, controles en MRI’s en dan word ik ontslagen. Ik ben ‘schoon’! Blijdschap, de vlag mag uit!
Schone schijn
Terug naar het ziekenhuis hoef ik niet meer want ik ben immers schoon. Waar niemand me op heeft voorbereid is het lichamelijk ongemak dat jaren later de kop opsteekt. Het sluipt in mijn leven en ik voel me steeds meer beperkt. Ik ga terug naar het ziekenhuis. Nieuwe onderzoeken. Zo kom ik er achter welke schade er is aangericht. De vijfendertig bestralingen hebben, in combinatie met mijn ouder worden, ertoe geleid dat mijn endeldarm niet meer helemaal werkt zoals zou moeten. Er volgt PTNS-therapie. Bovendien ben ik meer vezels gaan eten. Op zoek naar extra mogelijkheden kom ik bij fysiotherapeut Wanda de Goeij terecht, van Fysio Plus. Zij maakt me pas echt duidelijk wat er aan de hand is én wat ik er aan kan doen.
Bewustwording
Wanda is (bekken)fysiotherapeut en verdiept zich onder anderen in de problematiek tijdens en na de behandeling van kanker. Elke twee weken maakt ze me bewust welke spiertjes en peesjes er in mijn onderlijf zitten. Ik leer wat ik eigenlijk onbewust verkeerd doe én hoe het beter kan. In mijn enthousiasme wil ik er gas opzetten, maar Wanda fluit me terug. Elk leer- en veranderproces heeft immers tijd nodig! Wanneer je leert fietsen rijd je ook niet meteen de Tour de France.
Gedragsverandering
Waarom ik dit allemaal vertel? Omdat ik in mijn (lichamelijk) leerproces bij de fysio precies hetzelfde tegenkom als bij ontwikkel- en veranderingsvraagstukken in mijn eigen coachpraktijk. Het heeft tijd nodig én het begint allemaal met bewustwording. Als je niet weet dat iets ook op een andere manier kan, verandert er niets. Goed om daarom eens nader te kijken hoe het aanleren van nieuw gedrag gaat.
Leercirkel
Bepaald gedrag is vaak zo ingesleten dat het lastig is om af te leren. De leercirkel van bewustwording en bekwaamheid beschrijft vier fases die je in een leerproces doorloopt. Dit geldt voor élk leerproces. Bij het beter leren gebruiken van bepaalde spieren, zoals bij mij het geval is, maar ook bij (belemmerende) patronen of overtuigingen die je in stand houdt:
- Onbewust onbekwaam
- Bewust onbekwaam
- Bewust bekwaam
- Onbewust bekwaam
"Grote veranderingen komen tot stand door kleine stapjes te zetten in de richting van je doel."
Onbewust onbekwaam
In de eerste fase ben je je er niet van bewust dat je een bepaald patroon of gedrag in stand houdt. Er is een hiaat in kennis. Of zoals bij mij tijdens de fysio, dat ik me er niet bewust van ben dat ik bepaalde spieren niet óf verkeerd gebruik. Ik weet gewoon niet beter.
Bewust onbekwaam
In deze fase krijg je door wat je ‘verkeerd’ doet. En als je het eenmaal ziet kun je het niet meer ‘niet zien’. In deze stap heb je de keuze: Ga ik hier verandering in aanbrengen of doe ik dat niet?
In mijn voorbeeld besluit ik te willen leren wat de functie van mijn spieren is én hoe ik ze voor mij kan laten werken. Ik krijg de opdracht heel bewust mijn oefeningen te doen en goed te voelen wat er gebeurt in mijn lijf.
Bewust bekwaam
Je bent je bewust van je patroon en begint tegen te sturen. Je bent bewust bezig je de gewenste kennis, vaardigheden of competenties eigen te maken en zo ‘bekwaam’ te worden. Met bewust bekwaam worden krijg je grip. In deze fase gaat het nieuwe gedrag nog niet op de automatische piloot en moet je er nog echt je best voor doen. Zo doe ik drie keer per dag braaf mijn serie van 5 oefeningen (tenminste, dat probeer ik) waardoor mijn bekwaamheid groeit. Bovendien is het de kunst om me bewust te zijn van de momenten dat ik in mijn oude patroon dreig te stappen en daarop te anticiperen.
Onbewust bekwaam
Oefening baart kunst en op het moment dat je de nieuwe kennis, vaardigheden of competenties laat zien zonder dat je je ervan bewust bent, dan ben je onbewust bekwaam. Je bent niet meer bezig met de nieuwe kennis. Je denkt er niet meer over na maar laat het automatisch zien, zonder daar je best voor te doen… of zoals in mijn geval door het onbewust juiste gebruik van mijn spieren.
Een geleidelijk proces
Het aanleren van nieuw gedrag doe je niet in één keer. Het is een geleidelijk proces. Vaak ben je jezelf niet bewust dat je een bepaald gedrag automatisch inzet en dat dit gedrag soms niet effectief is. Iedereen heeft zo zijn eigen blinde vlek. Bewustwording is de eerste stap naar verandering. En ik? Ik blijf mijn oefeningen consequent herhalen. Als het goed is worden mijn spieren hierdoor steeds sterker en krijgen meer uithoudingsvermogen. Wanneer ik moe ben en mijn oefeningen afraffel merk ik dat ik nu nog in mijn oude patroon verval… Bij de les blijven dus!
Paul Hermans, april 2022
Gerelateerde video:
autour d'un Garçon, the sequel - SURVIVOR © 2015