Het kan me overvallen. Het verdriet en gemis van een dierbare van wie ik afscheid heb moeten nemen. Zoals van mijn moeder. Op Oudejaarsavond is ze overleden. Rouw is rauw. Het is moeilijk, het is zwaar. Maar het is er. Het hoort erbij.
Eerste Kerstdag, pakjesavond en het traditionele Kerstdiner bij mijn moeder. Mijn broer is er met zijn vrouw, mijn neef uit Leiden en zijn broer, voor het eerst met vriendinnetje, mijn partner en ik, de honden. Iedereen heeft dit keer een gerecht gemaakt, om mijn moeder te ontlasten. Ze heeft al jaren een lekkende hartklep. Heel lang ging het goed, maar aan het einde van dit bewuste jaar, gaat het slechter. Ze is snel moe. Daarbij viel eerder dit jaar ook nog eens de diagnose kanker aan de dikke darm. Opereren is geen optie. Daarvoor is haar hart te slecht.
Klaar
Mijn moeder is een mooie, krachtige en soms eigenwijze vrouw van vijfentachtig jaar. Het Kerstdiner uit handen geven had wat voeten in de aarde, maar nu we zo met zijn allen bij elkaar zijn, geniet ze zichtbaar.
Een dag later is het mis.
Met buikpijn wordt ze opgenomen in het ziekenhuis. Na een paar dagen verliest haar lichaam meer en meer aan kracht. "Ik ben er klaar mee", zegt ze, "en ik ben er klaar voor". En met een glimlach op haar gezicht sluit ze op Oudejaarsavond 2019 voorgoed haar ogen.
En wij? Wij zijn er nog niet klaar voor.
Afscheid nemen
In het begin is er veel aanloop, wordt er geschreven, gebeld, ge-appt. We moeten veel regelen en zoeken steun bij elkaar. Maar toch is het vaak ook eenzaam. Vragen hoe het écht met je is lijkt soms moeilijk. Niet iedereen vindt de juiste woorden. Terwijl verdriet delen met anderen juist zo heilzaam werkt en voor opluchting kan zorgen.
Rouwexpert Riet Fiddelaers-Jaspers zegt in haar boek Met mijn ziel onder de arm: "Verdriet heeft ademruimte nodig. Ademruimte die je elkaar kunt geven. Door aanwezig te blijven bij verdriet, bij angst, bij woede. Niet even, maar zolang als het nodig heeft".
Gun jij jezelf die ruimte? Bij verdriet na het beëindigen van je relatie? Het verlies van je baan of zelfs je gezondheid? Of, zoals in mijn geval, na het verlies van iemand die je dierbaar is?
“Iets uitspreken geeft een bestaan aan wat het in stilte niet had.”
De datum dat jij jarig bent,
de avond van Oudjaar
dat zijn van die extra moeilijke
en zo zijn er nog een paar.
Maar toch is dat het ergst niet;
je bereidt je erop voor.
Je wapent je, je zet je schrap
en zo kom je er wel door.
Nee, 't moeilijkst is als onverwacht
't verleden binnendringt.
Als iemand iets over je vraagt,
of muziek van toen, plots klinkt.
Een geur, een woord of een gebaar
waarin ik jou herken,
laten me pijnlijk voelen
hoe kwetsbaar ik nog ben. *
Het oude verknopen met het nieuwe
Er begint een periode van veel regelen én emotionele verwerking. Alhoewel verwerking geen fijn woord is. Fiddelaers-Jaspers noemt het 'verweven' en dat klinkt zoveel zachter. Je verweeft je verlies in je leven. Daarbij laat je je dierbare niet los, maar leer je hem of haar anders vasthouden. Vasthouden in de herinnering in plaats van in de werkelijkheid. Her-inneren...
Rouw is rauw
Inmiddels is het een dik jaar geleden dat mijn moeder is overleden. De ene dag gaat het goed met me, de andere dag krijg ik mijn gedachten niet op een rij. Maar dat is oké. Het is wat het is en het maakt mij wie ik ben. Ik denk dagelijks aan haar... aan mijn vader en soms aan al die anderen die ik heb leren missen. Rouwen is onderdeel van het leven... dus ik weef nog een poosje door.
We laten je stevig los
maar houden je altijd vast.
In ons hoofd
in ons hart
in honderden herinneringen
dichtbij
blijf jij. **
Paul Hermans, februari 2021
* uit 'Glimlach van de tijd', Ina van Beek (1998)
** uit 'Het bekende weg', Merel Morre (2018)
Gerelateerde video's:
Weerzien © 2020
Overgave © 2020
Mother © 2018
Gerelateerde artikelen:
Beperkt houdbaar
Ik rouw en ont-wikkel me
Een huis vol herinneringen